پژوهشی در نقش موسیقایی «تکرار» و دیگر کارکردهای آن در شعر فروغ فرخزاد*

پژوهشی در نقش موسیقایی «تکرار» و دیگر کارکردهای آن در شعر فروغ فرخزاد* محمد عنایتی قادیکلایی1 کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دکتر مسعود روحانی دانشیار دانشگاه مازندران چکیده شعر هنری است زبانی، و موسیقی لازمۀ طبیعت شعر است؛ زیرا این موسیقی است که معنی، تخیّل و عاطفۀ نهفته در شعر را به مخاطب منتقل می­کند و باعث ایجاد همگونی در شعر می‌شود. موسیقی شعر یعنی نظام خاصی که در محور افقی و عمودی شعر وجود دارد. موسیقی شعر فارسی در ادوار مختلف بر چهار گونه بوده که عبارتند از: موسیقی بیرونی، موسیقی کناری، موسیقی درونی و موسیقی معنوی. در شعر معاصر بر خلاف شعر کلاسیک، به موسیقی بیرونی و کناری کمتر توجّه شده و در عوض شاعران در راه غنی‌سازی موسیقی شعرشان، بیشتر به موسیقی درونی روی خوش نشان داده­اند. از جمله آرایه­هایی که در موسیقی درونی شعر معاصر کارکرد فراوانی دارد، «تکرار» است؛ یادآوری می‌گردد تمامی آنچه را که آرایه­های لفظی خوانده می­شود، در حقیقت گونه­هایی از تکرارهای هنری یا واج­آرایی است زیرا وجه مشترک همۀ آنها چیزی جز تکرار واک­ها نیست. تکرار در شعر فروغ از پرکاربردترین آرایه­هاست؛ بنابراین در این پژوهش آن گروه از آرایه­هایی که عناصر سازندۀ آنها بر تکرار واک­ها استوار است، در شعر فروغ مورد بررسی قرار گرفت و نقش این «تکرار» در موسیقی شعر او بررسی گردید. غیر از کارکرد موسیقایی «تکرار» در شعر فروغ، می­توان به کارکردهای دیگری همچون: وحدت شاعر و مخاطب، جان­بخشی به واژگان، برجسته­سازی مضمون، ایجاد مفاهیم تازه، القای حسّ درونی شاعر و توضیح و تفسیر مضمون، ایجاد وحدت لحن و اندیشه، تداوم بخشیدن به فعل یا حالتی، ایجاد مدخل­های متعدد در شعر و حفظ شکل ذهنی آن اشاره کرد. کلید واژه‌ها: شعر معاصر، موسیقی شعر، موسیقی درونی، تکرار، فروغ فرخزاد.   * تاریخ دریافت مقاله: 1/10/89                                       تاریخ پذیرش نهایی: 7/8/90 1- نشانی پست الکترونیکی نویسندۀ مسئول:[email protected]